FORM YOUR MIND
Rysunkowa animacja przygotowania przez Jana Pfeiffera zestawia ze sobą 3 przestrzenie zaprojektowane z myślą o tym, aby w najbardziej efektywny sposób kształtować nie tylko działalność człowieka, ale również jego sposób rozumienia świata. Zlin – przemysłowe miasto będące emanacją celowej kapitalistycznej organizacji przestrzeni i systemu produkcji, Nowa Huta – pierwsze socjalistyczne miasto w Polsce budujące podwaliny pod rozwój przemysłu ciężkiego jak również do stworzenia nowego człowieka, The Camp – futurystyczny projekt łączący w sobie funkcję inkubatora innowacji z przestrzenią edukacyjną dla kreatywnych elit.
Na desce kreślarskiej, przez która można spoglądać na świat pojawiają się proste kontury budynków, zarys ulic przyszłej architektury. Utrzymany w konwencji sceny pudełkowej świat zostaje zapełniony kolejnymi odsłonami szkiców stwarzających szereg prostych kształtów. Poszczególne przestrzenie przemieniają się w siebie nawzajem niczym kulisowe dekoracje przenosząc nas do wspomnianych przestrzeni.
Form Your Mind jest czymś w rodzaju rysunkowej medytacji nad formą jako wyrazem myśli oraz myśli jako treści podążającej za nadawaną formą. Będąc czymś w rodzaju szkicownika wszechmogącego architekta odsłania kolejne etapy jego wizji ujmowanej w szybkie ramy rysunków. Zgodnie z rozpowszechnioną w okresie nowożytnym teorią sztuki, to właśnie szkic był najlepszym sposobem na chwytanie idei – pierwszym, a więc najbliższym jej samej wyrazem. Intelektualną ramę animacji współtworzy również inspiracja myślą poety i malarza Williama Blake’a. Jego duch przejawia się tutaj na wielu poziomach. Od poszczególnych symboli – jak doskonale znany z obrazu Urizen stwarzający świat motyw cyrkla unoszącego się nad sceną po ogólną wymowę pracy jak pochwały kreatywności i wyobraźni. Blake jako rysownik często przedstawiał proces kreacji i wytwarzania nowych ideo jako podobny do twórczości architekta kreślącego kształty na kartce papieru.
Jan Pfeiffer przeprowadzając nas przez historie poszczególnych miejsc zadających pytanie o sposoby kształtowania człowiek przeprawia się z nami przez trzy rodzaje utopii celowości. Droga od bestii pojawiającej się na scenie teatru świata (motyw zapożyczony z obrazu Blake’a, The Ghost of Flea) do człowieka cywilizowanego może być tutaj rozumiana jako pożądana trajektoria opanowywania popędów i celowego działania podporządkowanego określonym celom – postulat, który zdaje się chciały i chcą realizować wszystkie typy przestrzeni szkicowanych przez artystę.
Nowa Huta i Zlin ukształtowane w odmiennych kontekstach przez zupełnie różne ideologie są dla Pfeiffera zaskakująco podobne. Nie tylko jako miasta przemysłowe, których struktura oparta na racjonalnym podziale przestrzennym może być zbliżona. Pokrewieństwo wywodzi się tutaj z myślenia o nich jako o narzędziach kształtowania postępowania człowieka. W jakimś sensie te dwie przestrzenie przeżyły własną historię utopii dzięki próbie realizacji misji tworzenia nowej formy organizacji społecznej. Ich futurystyczne ambicje stały się już tradycją poddawana rewizji.
Przestrzenia aktualnie zwróconą w stronę przyszłych wyzwań jest The Camp. Miejsce gdzie imaginacja i swobodna gra wyobraźni często przeciwstawiana pragmatycznemu myśleniu spotyka się ze start-upem, kreatywnością i innowacją. Innymi słowy, wyobraźnia włączona zostaje jako czynnik generujący dodatkową wartość w ramach kapitalizmu opartego na wiedzy. Spiralne schody wznoszące się nieskończenie w niebo – jeden z rozpoznawalnych motywów odnoszących się do przyszłości – wcale nie muszą nas tam doprowadzić. W zestawieniu trzech rzeczywistości formowanych przez odmienne konteksty społeczne i ekonomiczne dopatruje się ambiwalentnej oceny każdej z nich. Niepozbawione siły przyciągania i uwodzenia projekty takie jak Zlin, Nowa Huta czy The Camp mają w mojej ocenia również pierwiastek demoniczny – chęć zaprogramowania życia ludzkiego w sposób najbardziej efektywny nastawiony czy to na zwiększenie produktywności, mobilizację ideologiczną czy kreatywność i produkcję innowacji. Ich naczelną ideą odzwierciedlającą się w sposobie planowania i organizacji jest chęć wpłynięcia na przebywających tam ludzi, przekierowania za pomocą urbanistyki i / lub dizajnu uwagi na z góry określone dziedziny działania.
Szymon Maliborski