Fotografie Wiktora Pentala i Henryka Makarewicza to wielopłaszczyznowy zapis pierwszych lat Nowej Huty, miasta pomyślanego i realizowanego jako całościowy koncept tak architektoniczny jak i społeczny. Choć zbiór jest dziełem zaledwie dwóch autorów przecinają się w nim zróżnicowane, reprezentujące odmienne perspektywy, spojrzenia a za tym – polityki pracy z obrazem.
Podobnie sam koncept urbanistyczny jak i społeczny Nowej Huty stanowi w dużej mierze wypadkową szeregu wcześniejszych koncepcji miejskich, począwszy od platońskich miast idealnych, poprzez inspiracje założeniami renesansowymi, kalki gestów urbanistycznych z czasów Haussmanowskiej przebudowy Paryża, koncepcji miast ogrodów czy przedwojennych socjalnych utopii krojonych ręką fabrykantów po równoległą do jej powstawania falę tzw. nowych miast.
Na tak skrojony kolaż fundamentów ideowych Nowej Huty nakładają się od jej początków kolejne zwroty polityczne, z których każdy otwierał możliwość dokonywania korekt w pierwotnych założeniach.
Dzięki nim, relatywnie szybko stała się specyficznym laboratorium, przechwyconym zarówno przez jej zespół projektowy na potrzeby testowej gry z architektonicznymi typologiami, jak i samych mieszkańców miasta, którzy weryfikując praktycznie od samego początku zaproponowane warunki, wymuszali istotne korekty na kreślonym odgórnie zarysie.
Dlatego, z perspektywy badacza szczególnie interesująca wydaje się nie tyle sama skala czy wizualna klasa zbioru Pentala i Makarewicza co jego interpretacyjna uniwersalność. Stanowi on nie tylko unikatowy zapis powstawania i ewolucji konkretnego nowego miasta, ale przez fakt, iż dedykowany jest wyjątkowo silnie nacechowanemu aksjologicznie ośrodkowi miejskiemu, staje się szczególnym narzędziownikiem, dzięki któremu nowohuckie doświadczenie może posłużyć jako zaczyn do szerzej zakrojonej refleksji wokół całościowych, totalnych konstruktów miejskich, w których inżynieria społeczna otrzymywała bezpośrednie wsparcie w szykowanych na jej użytek rozwiązaniach architektonicznych czy urbanistycznych.
Dekonstrukcja zbioru fotografii, stanowiących wypadkową krzyżujących się spojrzeń odgórnych, prywatnych jak i równoległych im reżimów estetycznych, inicjuje laboratorium prospektywnych scenariuszy ewolucji koncepcji miasta w przyszłości, tym razem kreślonych jednak z pozycji oddolnej.
kurator: Łukasz Trzciński
autorzy opracowań:
Stanisław Ruksza, Szymon Maliborski, Ewa Rossal, Katarzyna Trzeciak, Magdalena Ujma, Agata Cukierska, Dorota Jędruch, Dorota Leśniak-Rychlak, Marek Janczyk, Michał Wiśniewski, Marta Karpińska, Wojciech Nowicki, Łukasz Trzciński
artyści / głosy wspierające:
Yan Tomaszewski, Piotr Bujak, Paweł Kruk,
Jan Pfeiffer, Aleka Polis, Tomasz Fudala, Matej Vakula, Yan Kurz, Tomas Moravec, EBANO collective, Lukas Machalicky, Nina Fiocco, Krzysztof Maniak, Julita Wójcik, Aleksandra Wasilkowska, Tomasz Rakowski, Agnieszka Piksa&Vladimir Palibrk, Jaro Varga
inni autorzy: Katherine Lebow, Rosemary Wakeman, Joshua Freeman
tłumaczenia: Monika Ujma
Fundacja Imago Mundi we współpracy z:
Muzeum Historii Fotografii w Krakowie
repozytorium
logowanie
rejestracja
Jeśli jesteś artystą/tką, badaczem/badaczką, kuratorem/kuratorką, dziennikarzem/dziennikarką – zapraszamy do rejestracji w cyfrowym repozytorium i własnej pracy ze zbiorem.
„Miasto Idealne – pierwsze lata Nowej Huty na fotografiach Wiktora Pentala i Henryka Makarewicza” realizowane jest dzięki dofinansowaniu z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa na lata 2014-2020.
W ramach niniejszego działania digitalizacji (skanowanie, retusz, opracowanie plastyczne)
oraz opieka historyczna – na przestrzeni 2017 roku opracowaniu poddanych zostało 3 tysiące nowo wyselekcjonowanych obiektów z wyjątkowego archiwum obu fotografów. Wybrane fotografie dostępne są na niniejszym, dedykowanym portalu tematycznym jako część opracowań autorskich przygotowanych przez zaproszone indywidualności z pola kultury, jak również za pośrednictwem dedykowanego dla kolejnych badaczy repozytorium.
Założeniem działania jest nie tylko kompleksowe opracowanie i szerokie udostępnienie zbioru ale również zapewnienie stałej otwartości w poszukiwaniu jego znaczeń.
Wysokość dofinansowania z projektu z UE:
616 074,02 PLN
Wartość projektu: 724 792,97 PLN
Dofinansowano ze środków
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
2182
Henryk Makarewicz
Budowa domów mieszkalnych z lokalami handlowo-usługowymi przy Placu Centralnym, na Osiedlu Centrum B. Plan Generalny Miasta Nowa Huta z podstawowymi założeniami urbanistycznymi został zatwierdzony 10 lutego 1950 roku, a w marcu 1951 roku zakończone zostały prace nad częścią śródmiejską. W opracowaniu Planu Generalnego i planu śródmieścia nowego miasta udział brali: arch. Tadeusz Ptaszycki - główny projektant, projektanci odpowiedzialni za urbanistykę: inż. inż. arch. arch. Bolesław Skrzybalski, Stanisław Juchnowicz, Tadeusz Rembiesa, Janina Lenczewska, zaś za architekturę odpowiedzialni byli: inż. inż. arch. arch. Janusz Ingarden, Tadeusz Janowski, Zbigniew Sieradzki i Adam Fołtyn. Realizowana kompozycja polegała na zastosowaniu czytelnego, promienistego układu systemu ulic i placów o zróżnicowanych formach. Zabudowę Placu Centralnego według projektu Janusza Ingardena realizowano w latach 1953-1956. Była to jedna z najlepszych realizacji architektonicznych w okresie realnego socjalizmu (socrealizmu) w Polsce. Nie została jednak dokończona. Plac Centralny o kształcie pięcioboku razem z trzema szerokimi arteriami komunikacyjnymi (alejami) tworzyły centrum złożenia. Według projektu na jego środku miał znajdować się obelisk w kształcie iglicy, który miał podkreślać centralność placu (lub jego więź z kombinatem metalurgicznym). Całość planu była ściśle geometryczna i osiowa. Cztery z pięciu boków oraz wychodzące aleje miały być zabudowane sześciokondygnacyjnymi budynkami z podcieniami o charakterze mieszkalno–handlowym. Budynki przy Placu Centralnym posiadały charakterystyczne trzyczęściowe elewacje, bryły zostały flankowane płytkimi ryzalitami, wyraźnie zaznaczona część cokołowa sięgała do wysokości pierwszej kondygnacji. Zabudowa Placu nawiązywała do renesansowej i barokowej architektury. Lata 50.
fot. Henryk Makarewicz/idealcity.pl
Miejsce
Nowa Huta
Czas
12 marca 1953
Tagi
budowa,
błoto,
cegła,
Osiedle Centrum B,
Plac Centralny